Ντάνκαν, Ισιντόρα

(Isidora Duncan, Σαν Φρανσίσκο 1878 – Νίκαια 1927). Βορειοαμερικανίδα χορεύτρια. Το πάθος της για την τέχνη και το χορό - που εκδηλώθηκε πολύ νωρίς - την έκανε να συλλάβει την ιδέα ενός χορού ελεύθερου, εμπνευσμένου από την ίδια τη φύση. Η πρωτότυπη αυτή αντίληψή της την οδήγησε σε θριάμβους και αποτυχίες, σε όλα τα μέρη της Αμερικής και της Ευρώπης και στο πλευρό των διασημότερων καλλιτεχνών της εποχής της, από τον Στανισλάφσκι έως τον Χέρμαν Μπαρ, από τον Γκόρντον Κρέιγκ έως τη Ντούζε. Ο δεύτερος γάμος της ήταν με τον Ρώσο ποιητή Γιεσένιν, από τον οποίο πήρε διαζύγιο ύστερα από δύο χρόνια. Η εκπληκτική, περιπετειώδης ύπαρξή της έσβησε στη Νίκαια με τραγικό τρόπο. Πέθανε πνιγμένη από μια μακριά εσάρπα που μπλέχτηκε στους τροχούς του αυτοκινήτου της. Οι χορευτικές θεωρίες και δημιουργίες της Ν., εμπνευσμένες από τον νατουραλισμό, τείνουν περισσότερο προς τη φύση παρά προς το ύφος και επομένως παραμερίζουν τους κανόνες και τις μορφές του ακαδημαϊκού χορού, τον οποίο θεωρούσε τεχνητή, αφύσικη πειθαρχία. Ο χορευτής ανακαλύπτει μέσα του τις κινήσεις και τις χειρονομίες που ο άνθρωπος θα έκανε σε στιγμές τρόμου, θυμού, πόνου κλπ., αν δεν έβρισκε εμπόδιο την κοινωνική καταπίεση. Αυτό το είδος χορού, που βασίζεται σε κινήσεις σύμφωνα με τη φύση και σε ρυθμούς που υπαγορεύονται από κινήσεις φυσικές (την κίνηση των κυμάτων της θάλασσας, της αναπνοής του ανθρώπου) χορεύεται με γυμνά πόδια, χωρίς σκηνογραφία και με αυστηρούς χιτώνες, εφόσον η Ν. θέλησε να εμπνευστεί από μορφές της αρχαίας ελληνικής τέχνης. Αναζητώντας λύση των καλλιτεχνικών ανησυχιών της, αφιερώθηκε στη σπουδή της ορχηστρικής των αρχαίων Ελλήνων, όπως εκφραζόταν εικαστικά στη γλυπτική και στην αγγειογραφία. Πήγε στην Ιταλία και το 1903 ταξίδεψε στην Ελλάδα. Έμεινε κατάπληκτη μπροστά στον θησαυρό που κάλυπτε εδώ το πεδίο των ερευνών της. Αγόρασε από τους αδελφούς Γκιώνη τον λόφο του σημερινού συνοικισμού Βύρωνα και με τον αδελφό της Ραϊμόνδο άρχισε να χτίζει το ανάκτορο του Αγαμέμνονα, ενώ παράλληλα με ομάδα από Ελληνόπουλα, που συγκρότησε, εφάρμοζε χορευτικά τα συμπεράσματα των μελετών της. Ανέβασε στο Βασιλικό θέατρο χορόδραμα, εμπνευσμένο από τον κύκλο του αρχαίου δράματος, που εκείνο τον καιρό με το κίνημα Χρηστομάνου αναβίωνε στην Αθήνα. Και τα επιτεύγματα της αυτά τα παρουσίασε, ύστερα, με επιτυχία στην Ευρώπη, ενώ ο Ραϊμόνδος με τη γυναίκα του Πηνελόπη (αδελφή του Άγγελου Σικελιανού) συνέχιζε την ανέγερση του σπιτιού τους στο Βύρωνα. Σε αυτό το σπίτι, λίγο αργότερα, η Εύα γνώρισε τον Άγγελο Σικελιανό, και ο Κώστας Πασαγιάννης, σύζυγος της Ελένης Σικελιανού, πέρασε φυματικός τις τελευταίες ώρες της ζωής του. Η Ισιδώρα ερχόταν και ξαναρχόταν στην Αθήνα και αναμειγνυόταν ενεργά στα γεγονότα του καιρού, στα Ευαγγελικά, στα Βενιζελικά κ.ά., κι έτρεχε παθιασμένη στους αθηναϊκούς δρόμους με τα πλήθη των διαδηλωτών. Η Βορειοαμερικανίδα χορεύτρια Ισιδώρα Ντάνκαν δημιούργησε τον «ελεύθερο χορό».